Omgaan met dementie in je omgeving: “Het gaat niet om wat iemand vergeet, maar om de impact ervan”

Beeldmontage RTV - rechtenvrije stockfoto/Liesbeth Van Eynde

Een naaste met dementie begeleiden, is voor velen een confronterende en emotionele uitdaging. Hoe herken je de eerste signalen? Hoe pas je je communicatie aan? En vooral: hoe blijf je in verbinding met wie steeds meer los lijkt te laten? Liesbeth Van Eynde, coördinator van het Expertisecentrum Dementie Tandem in Turnhout, deelt inzichten, concrete tips en hoopvolle adviezen.

Méér dan vergeetachtigheid

Dementie is geen synoniem voor ‘alles vergeten’. Bij beginnende dementie denken we vaak meteen aan vergeetachtigheid, maar dat is slechts één van de mogelijke symptomen. “Veranderingen in gedrag, stemming, taalgebruik, oriëntatie of beoordelingsvermogen kunnen zelfs eerder opvallen dan geheugenproblemen,” vertelt Liesbeth. “Iemand raakt sneller verward, heeft moeite met plannen of lijkt afstandelijker.”

“Bij dementie beïnvloeden de problemen het dagelijks leven zodanig dat zelfstandigheid in het gedrang komt, vaak op manieren die voor de persoon zelf minder zichtbaar zijn, maar voor de omgeving wel.”, legt Liesbeth uit.

Communiceren: eenvoud, geduld en warmte

Naarmate de ziekte vordert, ondervindt een persoon met dementie meer moeite met het verwerken van taal, zowel begrijpen wat anderen zeggen als zelf gedachten formuleren, wordt lastiger. Deze communicatieproblemen kunnen leiden tot frustratie, zowel bij de persoon met dementie als bij de gesprekspartner. “Toch blijft communicatie cruciaal voor het behoud van verbondenheid en eigenwaarde,” zegt Liesbeth.

Praktische tips

Rustig en duidelijk spreken. Gebruik eenvoudige woorden en korte zinnen.
Oogcontact maken. Sta of zit op dezelfde hoogte, zodat je contact persoonlijk en veilig aanvoelt.
Zorg voor een rustige omgeving. Vermijd achtergrondlawaai zoals radio of tv.
Gebruik lichaamstaal. Gebaren en mimiek verduidelijken veel.
Herhaal informatie wanneer nodig. Doe dat vriendelijk en zonder zucht of ergernis.
Stel gesloten vragen. In plaats van "Wat wil je eten vandaag?", vraag je: "Wil je soep of brood?"
Geef tijd. Laat de ander even nadenken of reageren, zonder meteen te onderbreken.
Bevestig gevoelens. Als iemand zich boos of verdrietig uitdrukt, erken dan dat gevoel. “Ik zie dat je ongerust bent, ik ben hier bij je.”
Corrigeer niet te veel. Focus niet op ‘juist’ of ‘fout’, maar op het gevoel en de betekenis achter wat iemand zegt.

Communicatie bij dementie is méér dan praten. Aandacht, warmte en aanwezigheid zijn vaak belangrijker dan de juiste woorden. Zelfs als de verbale taal verdwijnt, blijft non-verbale communicatie, zoals aanraking, een glimlach, een rustig gebaar, van onschatbare waarde.

(Lees verder onder de foto)

Structuur en herkenning

“Structuur en voorspelbaarheid bieden houvast,” benadrukt Liesbeth. Een vast koffiemoment, een wandeling na het eten of altijd uit hetzelfde kopje drinken. Plotse veranderingen, zoals onverwacht bezoek of een gewijzigde planning, kunnen dan wel eens verwarring of onrust veroorzaken.

Zorg daarnaast voor een overzichtelijke, rustige en veilige omgeving. Denk aan duidelijke labels op kasten, goede verlichting, gevaarlijke voorwerpen weghalen en een vaste plaats voor belangrijke spullen.

Neem niet over maar doe het samen

Zelfstandigheid verliezen is een van de moeilijkste aspecten van dementie. “Probeer niet alles over te nemen,” zegt Liesbeth. Iedereen heeft graag het gevoel nog van ‘waarde’ te zijn. Een maaltijd helpen klaar maken, kan dat gevoel van eigenwaarde versterken.

Agressie of herhalende vragen?

Frustratie en verwarring komen vaak voor bij mensen met dementie. De wereld voelt voor hen niet meer logisch of veilig aan en dat kan leiden tot angst, boosheid of onrust. Stel jezelf de vraag “Wat is de oorzaak?” Misschien heeft de persoon in kwestie pijn of honger of misschien is het eerder verveling of een gevoel van onveiligheid. Probeer dit gedrag niet te corrigeren, maar stel de persoon gerust: “Ik ben hier, het is in orde.”

Vermijd overbelasting, toon begrip en sluit je aan bij de belevingswereld van de persoon. Zo geef je veiligheid en rust, zelfs als woorden moeilijk worden.

Therapie, medicatie en nieuwe ontwikkelingen

Dementie is nog niet te genezen, maar veelbelovende nieuwe middelen zoals ‘Leqembi’ kunnen de symptomen verlichten of het ziekteproces vertragen.

Nog belangrijker dan pillen of infusen blijft een warme, persoonsgerichte zorg. “Naast medicijnen blijft de aandacht voor dagelijkse ondersteuning, structuur en zinvolle invulling essentieel”, zegt Liesbeth. Een goed leven met dementie vraagt een combinatie van medische opvolging én aandacht voor wie iemand is, wat iemand voelt, en wat het leven zin geeft.

Een goede voorbereiding

Naarmate de ziekte vordert, neemt de zorgbehoefte toe en uiteindelijk zal de persoon met dementie volledig hulpbehoevend worden. Daarom is het belangrijk om op tijd na te denken over de toekomst: Waar wil iemand wonen als zelfstandig leven niet meer lukt? Wie beslist mee? Zijn er papieren geregeld, zoals een zorgvolmacht? Vroege gesprekken hierover vermijden later moeilijke keuzes in crisissituaties.

Enkele stappen

Voer open gesprekken
Zorg voor juridische regelingen
Informeer je over woonmogelijkheden
Bespreek wensen rond medische zorg
Voorzie ruimte voor mantelzorgondersteuning

Wat je ook doet, doe het samen

Personen met dementie ondersteunen, betekent niet enkel “zorgen voor”, maar ook “samen zijn met”. Mensen met dementie hebben, ondanks hun beperkingen, nog steeds behoeften aan waardigheid, autonomie en betekenis. Door hen met geduld, empathie en respect te benaderen, maken we hun wereld een stuk draaglijker én menselijker.