Niet elke insectenbeet is onschuldig. Huisarts legt uit waar je op moet letten.

zat 9 Aug

Beeldmontage RTV - rechtenvrije stockfoto/Dr. Eveline Vercammen

Bijen vliegen vrolijk in het rond, muggen houden ons ‘s nachts wakker en teken gaan mee naar huis na een gezellige boswandeling. Insectenbeten en –steken zijn bijna onvermijdelijk tijdens de zomermaanden. Meestal zijn ze onschuldig, maar soms vragen ze toch wat extra aandacht of zelfs een bezoek aan een arts. Huisarts Eveline Vercammen van groepspraktijk Het Laer in Berlaar legt uit waar je op moet letten.

Eerste hulp bij een beet of steek

Welk insect je ook gestoken of gebeten heeft, één ding is zeker: snel reageren helpt. “In onze regio komen we vooral muggen, bijen, wespen, dazen, teken en af en toe een spinnenbeet tegen,” vertelt dokter Vercammen. “Elk van deze beet- of steektypes vraagt om een iets andere aanpak.”

In het geval van een steek is het belangrijk om na te kijken of er nog een angel te zien is. “Als er nog een angel in de huid zit, verwijder die dan zo snel mogelijk zonder het gifzakje kapot te maken,” zegt dokter Vercammen. “Dat doe je best door de angel van aan de huid naar boven weg te schrapen, bijvoorbeeld met een bankkaart. Knijp er zeker niet in, want dan kan je net méér gif in je huid duwen.”

Daarna is het tijd om te koelen. Een koud washandje, een coldpack of ijsblokje werkt prima tegen zwelling en jeuk. “Verwijder ook ringen, horloges of strakke kledingstukken in de buurt van de beet en geef het lichaamsdeel rust. Ben je bijvoorbeeld in je arm gestoken, ga dan niet meteen sporten. Zo verminder je de verspreiding van het gif en reactiestoffen doorheen het lichaam.

Teken de eerste dag een cirkel rond de beet of steek. Zo zie je makkelijker of de ontsteking uitbreidt.

- Dr. Eveline Vercammen

Belangrijke signalen

Heb jijzelf of iemand anders onderstaande symptomen na een insectenbeet of –steek, bel dan onmiddellijk de hulpdiensten:

Piepende ademhaling of moeite met ademhalen
Een gezwollen gezicht, mond of keel
Ziek voelen of ziek zijn
Een snelle hartslag
Duizeligheid of zich flauw voelen
Moeite met slikken
Verlies van bewustzijn

Ga naar je huisarts

Meestal kan je een insectenbeet of -steek gewoon thuis behandelen, maar er zijn natuurlijk uitzonderingen. “Bij een gekende allergie moet je altijd alert zijn,” benadrukt Vercammen. “Als je na een beet plots overal jeuk hebt, spierpijn voelt, moeilijk kan ademen of last hebt van hoofdpijn of buikpijn, dan kan het gaan om een ernstige allergische reactie. In zo’n geval moet je zo snel mogelijk medische hulp zoeken’.

Ook bij tekenen van infectie is een doktersbezoek aangewezen. Denk aan roodheid, zwelling, warmte of pijn die steeds erger wordt. “Teken de eerste dag een cirkel rond de beet of steek. Zo zie je makkelijker of de ontsteking uitbreidt. Vooral als de roodheid zich snel verspreidt of richting het hart ‘opstijgt’, moet je dat goed opvolgen.”

(Lees verder onder de afbeelding)

Blijf alert voor griepachtige klachten of gewrichtspijn tot minimaal zes weken na de beet.

- Dr. Eveline Vercammen

Gebeten door een teek

Teken vragen om een aparte aanpak. “Verwijder de teek zo snel mogelijk met een fijn pincet of een speciale tekentang”, zegt Vercammen. “De insteekplaats moet je zes weken lang in de gaten houden. Noteer het eventueel in je agenda of gsm, want het eerste teken van de ziekte van Lyme, een rode ringvormige huiduitslag, verschijnt vaak pas na enkele weken". Vaak merk je eerste symptomen pas op na vier à 10 dagen en gemiddeld zelfs na twee à drie weken.

Bloedtesten hebben in de eerste week of als vroege diagnose geen zin, benadrukt de huisarts: “Dit soort testen gaan op zoek naar antistoffen, maar die zijn pas na enkele weken detecteerbaar in het bloed. Blijf voornamelijk alert voor griepachtige klachten of gewrichtspijn tot minimum zes weken na de beet.

Zwelling of infectie

Als je gebeten of gestoken bent in de mond of keel en dit zwelt heel erg, bel dan meteen je huisarts. “Zwelling op deze plaatsen kan gevaarlijk zijn, want het kan je ademhaling belemmeren,” aldus dokter Vercammen. “Ook steken in de buurt van de ogen vragen extra aandacht.”

Heb je symptomen van wondinfectie of symptomen van een meer wijdverspreide infectie zoals koorts, gezwollen klieren en andere griepachtige klachten, dan moet je zeker contact opnemen met je huisarts. Deze zal beoordelen of antibiotica al dan niet nodig is.

Wat als je allergisch reageert?

Bij een ernstige allergische reactie, ook wel een anafylactische shock genoemd, telt elke seconde. “Heb je een gekende allergie en een EpiPen bij je? Gebruik die dan onmiddellijk en bel zo snel mogelijk de hulpdiensten,” zegt dokter Vercammen. Symptomen zoals ademhalingsproblemen, duizeligheid, zwelling van het gezicht of bewustzijnsverlies zijn signalen om alarm te slaan.

Gezondheidsrisico's op lange termijn

“Er zijn zelden gezondheidsrisico's op lange termijn, maar het is niet uitgesloten,” geeft dokter Vercammen aan. Bij een beet van een teek die niet op tijd wordt ontdekt of behandeld, kan de ziekte van Lyme bijvoorbeeld langdurige klachten veroorzaken. Ook exotische insecten zoals de Aziatische hoornaar kunnen heftigere reacties uitlokken.

(Lees verder onder de afbeelding)

Hoe kan je beten of steken vermijden?

Voorkomen is beter dan genezen. Kledij speelt daar een belangrijke rol in. “Draag gesloten schoenen in het gras en kies voor lange mouwen of broeken als je in de natuur gaat wandelen,” tipt Vercammen. Ook insectenwerende middelen kunnen helpen. “Sprays met DEET zijn effectief, maar gebruik ze met mate, zeker bij jonge kinderen. Bij hen breng je het middel beter aan op de kledij dan rechtstreeks op de huid.” DEET, diëthyltoluamide, is een insectenwerend middel dat onze menselijke geur maskeert omdat het net die geur is waar muggen, teken en andere insecten op afkomen. Hierdoor kunnen ze je moeilijker lokaliseren, en blijven ze weg.

Er zijn ook natuurlijke alternatieven, al is het effect daarvan minder wetenschappelijk bewezen. “Look, lavendelolie, munt, basilicum en kruidnagel worden vaak genoemd als insectenwerend.

Liever een keer te veel dan te weinig

Koelen, rusten en de beet of steek proper houden zijn de belangrijkste eerste stappen. “Krab niet en prik blaren niet open, want zo vergroot je net de kans op infectie,” benadrukt dokter Vercammen. “Als je twijfelt of de klachten worden erger, neem dan zeker contact op met je huisarts. Liever een keer te veel gebeld dan te weinig.”