Een keer per maand zelfonderzoek en om de twee jaar mammografie maakt wereld van verschil

Beeldmontage RTV - rechtenvrije foto/Dr. Sophie Dekeyzer

Oktober is borstkankermaand en daarom staan we stil bij het belang van geroutineerde screenings. Een mammografie blijft een van de belangrijkste onderzoeken om borstkanker in een vroeg stadium op te sporen. Hoe verloopt zo’n onderzoek, wie moet zich laten screenen en wat mag je verwachten? We vroegen het aan dr. Sofie Dekeyzer, senologe en diensthoofd medische beeldvorming bij AZ Sint-Maarten in Mechelen.

Wat is een mammografie?

Een mammografie is een röntgenfoto van de borsten waarbij artsen op zoek gaan naar afwijkingen in het borstweefsel. Tijdens het onderzoek worden er vier foto’s gemaakt: twee craniocaudale (rechte) en twee schuine opnamen van elke borst.

“De borst wordt even tussen het toestel geklemd en dat kan wat druk geven. Sommige vrouwen ervaren dit als gevoelig, anderen voelen er bijna niets van. Het hangt af van je bouw en de algemene soepelheid van het borstweefsel. Maar bij de meeste mensen verloopt het onderzoek eigenlijk heel vlot en vrijwel pijnloos”, legt dr. Dekeyzer uit.

Zelfonderzoek

Houd je armen omhoog en ga elk kwadrant van de borst en de oksel af met je andere hand. Zo ben je zeker dat je heel je borst onderzocht hebt.
Ga voor een spiegel staan met de armen omhoog. Bekijk je borsten en let op onregelmatigheden of veranderingen.

Mammografie: voor wie

De overheid nodigt vrouwen tussen 50 en 69 jaar om de twee jaar uit voor een gratis screeningsmammografie. Toch starten gynaecologen soms al vroeger met deze onderzoeken, zeker bij mensen met familiale belasting.

“Borstkanker komt jammer genoeg ook bij jongere vrouwen voor en dat zien we ook steeds vaker. Daarom raden we vaak aan om rond je 40 à 45 jaar al een eerste mammografie in te plannen. Zeker als borstkanker in de familie voorkomt, is een eerder en frequenter onderzoek nodig”, vertelt dr. Dekeyzer.

“Als een man zelf een knobbel voelt, starten we meestal met een echografie en pas daarna volgt eventueel een mammografie".

- Dr. Sophie Dekeyzer

Hoewel borstkanker veel minder vaak voorkomt bij mannen, kunnen ook zij ermee geconfronteerd worden. Mannen worden niet standaard gescreend, maar wanneer er klinisch een afwijking wordt vastgesteld, worden ook zij doorverwezen voor verder onderzoek.

“Als een man zelf een knobbel voelt, starten we meestal met een echografie en pas daarna volgt eventueel een mammografie”, legt dr. Dekeyzer uit.

Voorbereiding en misverstanden

Veel vrouwen zien op tegen hun eerste mammografie, maar volgens dr. Dekeyzer is dat vaak onnodig.

“Er wordt soms gezegd dat het een “marteltuig” is, maar dat klopt niet. Natuurlijk voelt het bij de ene wat minder comfortabel dan bij de andere, maar de meeste vrouwen zeggen achteraf dat het best meeviel. Vaak zijn het de verhalen van op het internet of van familieleden die een patiënt angstig maken.

“Het is vooral belangrijk om te weten dat er met gespecialiseerde verpleegkundigen wordt gewerkt en er altijd alternatieve onderzoeksmethoden zijn als het echt niet zou lukken.”

Wat zie je op een mammografie?

Een mammografie kan zowel goedaardige zones als verdachte onregelmatigheden in beeld brengen. Ook verkalkingen zijn zichtbaar op een mammografie.

“In de borst kunnen zich voorlopercellen bevinden die nog geen kanker zijn, maar zich uiten als verkalkingen. Deze zones met verkalkingen kunnen op termijn kwaadaardig worden. Op een mammografie zijn ze zichtbaar, waardoor artsen deze tijdig kunnen opsporen en preventief verwijderen.”

Mammografie vervangt zelfonderzoek niet

“Voel maandelijks even aan je borsten, liefst net na je menstruatie wanneer het weefsel het soepelst is. Let ook op uiterlijke veranderingen zoals een scheefgetrokken tepel, een deukje in de borst of huid die plots op een sinaasappelschil lijkt. Zelfs kleine veranderingen laat je best even nakijken. Schrijf het niet zomaar toe “de leeftijd”, benadrukt dr. Dekeyzer.

(Lees verder onder de foto)

Ondersteuning bij diagnose borstkanker_2

Beperkingen van een mammografie

De sensitiviteit van een mammografie hangt samen met de densiteit of hoeveelheid van het klierweefsel. “Bij een vetrijke borst kunnen we bijna doorheen de borst kijken. Maar bij vrouwen met veel klierweefsel kunnen letsels gemaskeerd worden op een mammografie. In dat geval adviseren we bijkomende onderzoeken zoals een echografie of MRI”, aldus dr. Dekeyzer.

Er bestaan verschillende types borstkanker. Sommige uiten zich als een duidelijke massa, vaak voelbaar als een ‘knobbel’ in de borst. Andere tumoren zijn minder zichtbaar en vormen geen afgeronde knobbel. Deze kankers infiltreren geleidelijk aan in het borstweefsel en veroorzaken een samentrekking of verharding van het weefsel. Pas wanneer dat gebeurt, wordt op een mammografie soms een verschil in densiteit zichtbaar. Zo’n infiltrerende kankers kunnen in het begin gemist worden op een mammografie.

Mammografie toont onregelmatigheden, wat nu?

Op een mammografie kunnen ook goedaardige cysten zichtbaar zijn. Omdat die niet altijd duidelijk te onderscheiden zijn, wordt vaak een echografie uitgevoerd. Blijft er twijfel bestaan, dan volgt een biopsie.

“Wanneer een mammografie afwijkingen in de borst toont, volgt er vrijwel altijd meteen een extra onderzoek of soms zelfs een biopsie. Patiënten hoeven dus zeker geen maanden in onzekerheid te wachten”, benadrukt dr. Dekeyzer.

(Lees verder onder de foto)

Krijgt een patiënt de diagnose van kanker, dan worden ze nauw opgevolgd en goed ondersteund. In AZ Sint-Maarten worden patiënten besproken binnen een multidisciplinair team van specialisten en komen ze terecht in de borstkliniek van het ziekenhuis, waar verdere onderzoeken en behandeling worden gepland. Er is ook nauw contact met de huisarts, die de patiënt mee opvolgt.

Ook familieleden worden in de borstkliniek actief betrokken en krijgen, met toestemming van de patiënt, alle nodige informatie om ondersteuning te bieden.

“Het is vaak raadzaam om een vertrouwenspersoon mee te brengen. Op het moment van de diagnose of bij het meedelen van het behandelingstraject vangen zij soms andere informatie op dan de patiënt zelf”, geeft dr. Dekeyzer aan.

Innovaties en technologie

Ook de technologie rond opsporing van borstkanker staat niet stil. Zo speelt AI een ondersteunde rol bij mammografie. Eerst bestuderen de artsen de mammografie en dan doet het AI-softwareprogramma dit nog een keer. Zo heb je een dubbele lezing of controle. Het kan soms gebeuren dat artsen iets gemist hebben wat AI wél opmerkt. AI markeert dan de zone en geeft daar een %-risico aan.

Daarnaast is er de ‘contrast enhanced mammografie’, waarbij contrastvloeistof wordt ingespoten voor het uitvoeren van een mammografie. Dit maakt onderliggende afwijkingen zichtbaar die de artsen dan verder kunnen onderzoeken.

Wees alert en laat je tijdig onderzoeken

Oktober is dé maand om extra aandacht te schenken aan borstkanker. Let dus op veranderingen, controleer je borsten één keer per maand zelf en laat om de twee jaar een screeningsmammografie uitvoeren.